Bách Pháp Trực Giải nói: không nóng giận là từ (đem đến niềm vui cho người); không làm tổn hại là bi (làm vơi nỗi khổ cho người). Ban vui, cứu khổ là công dụng độ sanh tốt nhất, nên thể tuy là một mà dụng có thể chia làm hai.
Hoặc hỏi: Thể của Bất Hại đã là không nóng giận, mà tại sao phải lập riêng?
Đáp: Phải biết giáo nghĩa của nhà Phật cốt lấy Từ Bi làm căn bản. Từ là ban vui, Bi là cứu khổ. Từ, Bi là pháp môn ưu việt cứu độ và giáo hóa chúng sanh của nhà Phật.
Luận Đại Thừa 100 Pháp 113 Đã đành tác dụng của Từ, Bi không giống nhau, nên thể nương tựa của nó cũng khác nhau. Nghĩa là Từ lấy căn lành Vô Sanh làm thể. Nương vào Vô Sân kiến lập. Bi thì lấy căn lành Bất Hại làm thể. Nương vào Bất Hại kiến lập Bi. Nếu không kiến lập Bất Hại thì Bi tâm không nơi nương tựa. Hơn nữa, không thể hiển thị hết công năng độ sanh của nó (bi). Vì lý do này, Vô Sân và Bất Hại tuy là một tự thể, mà hiển thị hai công dụng của Từ và Bi khác nhau, nên không có gì phương hại khi chia ra hai thứ, tức là dựa vào thiện căn vô sân ấy giả lập ra pháp Bất Hại này, thì giáo nghĩa của Phật mới đầy đủ.
Trên đây là mười một pháp lành đều là căn nguyên hành vi đạo đức của chúng ta. Chỉ cần tu tập mười một nguyên tắc này chắc chắn xa lìa khổ đau và được an vui, giải thoát hoàn toàn.
Việt dịch: Lê Hồng Sơn 114 CHƯƠNG XIV
TÂM SỞ HỮU PHÁP: CĂN BẢN PHIỀN NÃO
Bài 4
煩 煩 煩
煩惱惱惱惱六六六六者者者者 : 一一一
一貪貪貪貪二二二二瞋瞋瞋瞋三三三三慢慢慢慢 四四
四四無無無無明明明明五五五五痴痴痴痴 六
六 六
六不不不不正正正正見見見見
Âm:
Phiền não lục giả:
Nhất tham, nhị sân, tam, mạn,
Tứ vô minh, ngũ si, Lục bất chánh kiến.
Nghĩa:
Phiền não có sáu thứ:
1.- tham; 2.- sân, 3.- mạn, 4.- vô minh, 5.- si,
6.- bất chánh kiến.
Đây là vị thứ tư trong sáu vị tâm sở. Ba vị trước là 5 biến hành, 6 biệt cảnh, 11 tâm sở thiện, đã nghiên cứu xong. Giờ tiếp tục nghiên cứu vị thứ tư: phiền não.
Phiền não là gì?
Duy thức Thuật ký nói: Phiền là rối rắm; Não là lộn xộn. Quấy phá, rối rắm loài hữu tình nên gọi là Phiền Não; Bách Pháp Trực Giải nói: Phiền là nóng nảy, rối rắm; Não là thân tâm lộn xộn, nên gọi là Phiền Não.
Tóm lại, Phiền Não chính là phần tử quấy rối tâm lý của chúng ta. Nó có thể làm cho chúng ta cảm thấy phiền phức, buồn rầu.
Luận Đại Thừa 100 Pháp 115 Phiền Não còn là ác pháp. Ác pháp là gì? So với thiện pháp thì có thể biết: 1) làm tổn hại đời này, đời sau, đó là ác pháp. 2) làm cho chính mình buồn rầu, loạn động và cho cả người khác nữa; tự tánh bẩn thỉu đó là ác pháp.
Phải nhớ rằng mục đích chúng ta học Phật, tuy nói là để giải thoát sanh tử, thật ra, điều tiên quyết chính là chế phục và đoạn trừ Phiền Não. Chính phiền não làm cho chúng ta sanh tử luân hồi và chướng ngại lớn trên đường đạo. Học Phật mà chưa dứt hết Phiễn Não thì giải thoát sanh tử, thành Phật quyết không thể được. Như thế, tuy nói là học Phật nhưng chỉ hao tổn sức mà thôi. Vì thế học Phật, nếu không nghĩ đến việc chấm dứt sanh tử thì nên thôi, đừng học nữa. Nếu nghĩ đến việc chấm dứt sanh tử thì vấn đề chính yếu là làm cách nào chế ngự và trừ bỏ Phiền Não thực sự. Tương tự như muốn bắt giặt, trước tiên phải biết rõ mặt mũi của nó, mới có thể phòng ngừa nguy hiểm, cho đến tóm gọn không sót tí nào. Nhờ đó, mới mong đạt đến mục tiêu cuối cùng cho việc học Phật. Nay Bách Pháp dùng phương pháp phân tích, nêu rõ hành tướng của Phiền Não và trình bày tường tận có tất cả là 26 loại phiền não, từ 26 loại này, phần lớn chia hai, phần nhỏ chia bốn.
Giờ nghiên cứu loại thứ nhất: Căn Bản Phiền Não có sáu thứ. Tại sao gọi là Căn Bản Phiền Não? Có hai nghĩa: 1. vì sáu loại phiền não này là căn bản tất cả phiền não. Từ đây sanh ra vô số Phiền Não khác, nên gọi
Việt dịch: Lê Hồng Sơn 116 là căn bản. 2. vì sáu loại Phiền Não này là căn bản tạo ra muôn vàn tội ác. Tất cả tội nghiệp của chúng sanh, như sát, đạo, dâm, vọng, vân vân, đều do sáu thứ Phiền Não này phát động và tạo ra, nên gọi là Căn Bản. Phẩm Phổ Hiền Hạnh Nguyện nói: Do tham, sân, si phát xuất ra ở thân, khẩu, ý là căn nguyên chúng sanh tạo ra các điều ác, nên gọi là Phiền Não Căn Bản. Sau đây giới thiệu về Căn Bản Phiền Não: