Vì Ba Vị Khác Nhau (Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp)

Trong câu này, đặc biệt nghiền ngẫm về từ

“ảnh”. Vì sao có hình chất? Vì sự đối ngại của sắc chất.

Ảnh có nghĩa là hư ảo, không thật, không thể giải thích được. Đối với các pháp hữu vi sanh diệt trong ba cõi, Kinh Kim Cang có đưa sáu ví dụ: mộng, huyễn, bào, ảnh, lộ, điện. Ảnh là một trong sáu ví dụ ấy. Thế nào tất cả pháp hữu vi như ảnh? Đại sư Đàm Hư giải thích: Ảnh là hình ảnh, nương hình mà có. Đó là tánh y tha khởi, đều là giả danh, nên gọi là như ảnh.

Do trình bày ở trên có thể biết: 1-Tất cả sắc pháp đều nương vào tâm, là cái biến hiện của tâm. Giống ảnh của người nương vào hình thể mà có. 2- Tất cả sắc pháp, trong là thân tâm, ngoài là thế giới. Cả hai đều biến đổi nhanh chóng không lường, những gì của quá khứ đã đi qua. Như triết gia Heraclide nói: Rửa chân ở dòng sông, rút chân lên khỏi nước rồi đưa xuống trở lại thì không phải dòng nước lúc đầu. Khổng Tử cũng nói:

Chảy mãi như thế sao, bất kể ngày đêm. Tất cả sắc pháp đều tuần tự trãi qua hành trình cố định: sanh, trụ, dị, diệt trong từng sát na.

D: Vì Ba Vị Khác Nhau (Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp).

Luận Đại Thừa 100 Pháp 51 Vị thứ tư là Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp.

Giải thích lý do vì sao Tâm bất tương ưng hành đặt ở vị trí thứ tư? Luận văn lấy pháp này là mượn ba vị sai biệt ở trước mà lập ra, cho nên đặt ở vị trí thứ tư. Nói sai biệt (khác nhau) là đối lập với bình đẳng (giống nhau) mà nói. Bình đẳng (giống nhau) là trước sau như một, không khác nhau. Sai biệt (khác nhau) là so le không bằng nhau, mỗi thứ không giống nhau. Nghĩa là Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp này vay mượn Tâm pháp, Tâm sở hữu pháp cho đến Sắc pháp, nên nói là ba vị khác nhau. Cư sĩ Đường Đại Viên nói: ví như ba người Thanh, Hằng và Thủy, lấy tướng đầu của Thanh, tướng thân của Hằng, tướng chân tay của Thủy rồi hợp lại vẽ ra tướng của một người, cho nên nói ba vị khác nhau. Dưới đây sẽ nói rõ hai điểm:

1) Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp và pháp của ba vị trước không phải một không phải khác, giống sóng và nước. Sóng nương nước mà có (giả có). Sóng và nước không phải một không phải khác. Luận Thành Duy Thức, quyển 2, nói: Bất Tương Ưng Hành không giống như Sắc, Tâm và các Tâm Sở; thể và tướng có thể có, chẳng khác với sắc, tâm, các tâm sở; Tác dụng có thể có.

2) Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp là pháp giả, gọi là phần vị giả. Phần vị giả là gì? Tướng Tông Cương Yếu Tục Biên nói: giả có ba thứ:

a) Tụ tập giả: khi đã mượn bốn đại, năm uẩn tụ hợp lại để làm thành một cái gì đó thì đều là giả pháp.

Việt dịch: Lê Hồng Sơn 52 Ví như cái bình, cái chậu, chiếc thuyền, chiếc xe vân vân được làm bằng sắc pháp thì thuộc tụ tập giả.

b)Tương tục giả: khi một cái gì biến hóa thay đổi liên tục, không đứt quãng thì đó là giả pháp. Ý muốn nói mỗi giai đoạn sinh mạng của chúng sanh trãi qua thời gian, rồi nhìn lại, thì đúng là giả pháp hư ảo, không thật.

Bởi vì sinh mạng của chúng sanh không phải sau một năm mới có, cũng không phải, sau khi chết, trở thành không, sống chết, chết sống, chẳng qua, là dòng chảy của sinh mạng không có bắt đầu, không có kết thúc, mà là giả tướng biến đổi tạm thời mà thôi. Giống như một nghệ sĩ diễn xuất, nhiều vai, trên sân khấu.

Tóm lại, hiện tượng sinh mạng của chúng sanh, trong một khoảng thời gian, như bánh xe lăn nhanh, luôn luôn thay đổi hình dạng, đó là tương tục giả.

c) Phần vị giả: là chỉ Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp, vì tâm này nương vào ba vị trước, mỗi vị một phần, hòa hợp mà lập nên giả pháp. Lấy “Đắc” là một Tâm Bất Tương Ưng Hành Pháp làm ví dụ, thì Đắc là bao gồm có được, thành tựu, không mất. Vì lý do này mà một pháp Đắc (của bất tương ưng hành) tuyệt đối lìa xa Sắc pháp và Tâm pháp. Nói đến Đắc là lìa mà không xa năng và sở. Như nói được tiền (đắc tiền) là lời nói của người được. Đó là Tâm Pháp hay Tâm Sở?. Còn nói được tiền là sắc pháp, chỉ có một sắc pháp đắc mà không phải là sắc pháp (tiền), cũng không phải là tâm pháp (tâm, tâm sở). Chỉ vì ba pháp Tâm, Tâm Sở, Sắc

Luận Đại Thừa 100 Pháp 53 Pháp là pháp giả lập. Dựa vào ba pháp Tâm, Tâm Sở, và Sắc là ba pháp biến hóa, khó lường. Như nói: có (được) máy điều hòa không khí của một người sống ở xứ nóng (nhiệt đới) thì máy ấy có giá trị, vì máy ấy sẽ giúp cho chúng sinh hoạt thoải mái. Nhưng người ở xứ lạnh (hàn đới) thì có thể nói máy ấy không có chút giá trị gì. Trong trường hợp ấy, chúng ta không thể nói là không được (có) chiếc máy ấy mà, thật sự, là một vật dư thừa.

Tóm lại, những pháp mà trên thế gian gọi là Được, hoàn toàn là trạng thái tâm lý chủ quan, biến hóa trong từng sát na, đó là phần vị giả. Rõ ràng Đắc là một pháp giả lập dựa vào Sắc, Tâm và Phần Vị. Hai mươi ba Tâm Bất Tương Ưng Hành pháp khác cũng như thế.