• 検索結果がありません。

インド哲学仏教学研究 21(201403) 004渡邉 眞儀「ヴァイシェーシカ哲学における過去・現在・未来 : 『キラナーヴァリー』の読解を中心に」

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

シェア "インド哲学仏教学研究 21(201403) 004渡邉 眞儀「ヴァイシェーシカ哲学における過去・現在・未来 : 『キラナーヴァリー』の読解を中心に」"

Copied!
17
0
0

読み込み中.... (全文を見る)

全文

(1)哲学仏教学研究 21, 2014. 3. 哲学 ―『. 過去・現在・未来 』. 読解 中心 渡邉 眞儀. 1 紀元前1世紀頃 活躍 ・. (kan.a¯ da). ・. (Pra´sastap¯ada). 学派. 論. ,時間(k¯ala). .Halbfass[1992] 来 時間論(K¯alav¯ada) 甚. 説的. 事物. 位置付. 創造. 役割. 体系. 地位. , 「. 評価 下. 対. ,. ,. 整備. 実体(dravya). ,時間. 比. 限定的. 理由. ,6世紀 『. 』 (Pad¯arthadharmasam . graha,別名 Pra´sastap¯adabh¯as.ya,以. 下 PDhS) 著. 割. 創始. 1. 周縁化. 認. 古. 時間 果. 役. .Halbfass. 主. 時間概念 無時間的(timeless) ,. 欠. 以下 」. 逆. .. 1. 虚空(a¯ k¯as´a) 方位(di´s) 同様 ,単一性(ekatva) 持 恒常的(nitya) 実 体. 位置付. .. 2. 事物 変化・生成 引 起. 力(s´ akti) 持 2. 事柄 動力因(nimittak¯aran.a) 学派 特. 方位. 常的 果. 極. ,虚空. 関係. 3. 実体 役割. ,方位. 非常. 認識. 方位. 原因. 関. 生起・存続・消滅 原因 ,生起. 起 5. .. 」 時間 時間. 空間的概念. 時間 加. 方位. ,何. 類似 .. 原因. 時間 ,方位. 対応 4. 言 場所 定. 座標. .. 「遅 「東 .. 具体的 役割 果. (ks.an.a) 月(m¯asa). 1. 類似. 同様. ,. ,単一. 原因(動力因). .. 規定. 認識. 方位. .. .. 時間的. 限. .. 時間概念. 密接. .時間. 」・「速. 恒. 時間 」. 」・「西. 」. 時間 「結果物 ,時間 方位 対 示 ,多様. Halbfass[1992: 212–213]. 動力因(nimittak¯aran.a) 学派 認 三種 原因 ,内属因 (samav¯ayik¯aran.a) 非内属因(asamav¯ayik¯aran.a) 原因 (cf. TS, p. 27.2–3: tadubhayabhinnam . k¯aran.am . nimittak¯aran.am . / yath¯a tur¯ıvem¯adikam . pat.asya /). 3 学派 空間概念 Lysenko[1992] 参照. 4 cf. PDhS, p. 13.4:  sarvak¯ ary¯an.a¯ m ca utpattisthitivin¯as´ahetus tadvyapade´sa¯ t / 5 cf. NK. V, p. 25.12–23: sa˙ nkhy¯aparim¯an.apr.thaktvasam . yogavibh¯ag¯ah. pa˜ncaiva gun.a¯ di´si k¯ale ca vartanta ity a¯ ha / dikk¯alayor iti / na kevalam anayoh. pa˜ncagun.avattvam . s¯adharmyam . sarvotpattimat¯am . nimittak¯aran.atva˜n ca s¯adharmyam / ... atrocyate / asti t¯avat tantv¯adipratiniyam¯at pat.a¯ dyutpattivad de´savi´ses.aniyam¯at k¯alavi´ses.aniyam¯ac ca sarves.a¯ m utpattih., yadi de´sak¯alavi´ses.a¯ v api na k¯aran.am, yatra kvacana hetuvah. k¯aryam . kuryur avi´ses.a¯ t / ... idam eva ca de´sasya k¯alasya ca nimittatvam, yad ekatra k¯aryotpattir anyatr¯anutpattir iti /. 2. – 49 –.

(2) 渡邉 眞儀. 時間単位. 関. 言語表現. 対応. 原因. .. 単一 不変 実体 来(an¯agata). 規定. 学派 食 違. 用語. ,三時. 日常的. 区分 代表. 既 用. 経験. 時間. 大. .彼. 説明. 全. 時間論. 基本的. ,PDhS. 提起. ,三時 学派. 三浦[2002] 概観. 上. 着目. 三時 理論. 理論. 関. 詳細. 他 注釈書. 議論. .. 研究 ,. 特 扱. 最近 研究. 検討. 本稿. .. PDhS 理論. 』 (Vyomavat¯ı,以下 Vy) 8 』 (Ny¯ayakandal¯ı,以下 NK). ・. 後世 綱要書. 完成. .. 三時 理論. ´ ıdhara) 『 (Sr¯. 議 ,存在. 理論. (Vyoma´siva) 『. 注. 区別 過去・現在・未. 触. ,. ,. ,. 新. 学派 時間論. ,三時. ,. PDhS. 性質(dharma) 一貫. .. 時間論. ,. 状態. 伝統 新. (Udayana). 』 (Kiran.a¯ val¯ı,以下 Ki ). 根幹 据. 為. 学説. 11 世紀 活躍. ,基体(dharmin). 注釈者. ,後代. 7. (satt¯a) ・非存在(abh¯ava) 来 区分. 具体的. 古典. .結論 先取. 継. 本質的. .付帯的条件. ,PDhS. .. .特. ,注目 受. 確立. 確. 『 成果. 6. ,過去・現在・未来. 延長上. 釈. 異. 多様性 ,時間 説明. .過去・現在・未来 付帯的条件 結. 枠組内,. 論. 我々. ,付帯的条件(up¯adhi) 違. PDhS. 言及. 議論. 言語表現 原因. 時間 概念 ,過去(at¯ıta) ・現在(vartam¯ana) ・未. 三時. . 単一性. 方位 東西南北. .. 含. 学派 時間論. 伝統. 6. 以外 諸学派 ,過去・現在・未来 概念 重要 . 語 文法 時制(tense) 概念 密接 関連 . 学派 , (Gautama) 『 ・ (Ny¯ayas¯utra)』 注釈 (V¯atsy¯ayana) 『 ・ (Ny¯ayabh¯as.ya) 』 既 ,過去・現在・未来 議論 見 . 運動 考 際 ,過去 未来 挟 幅 瞬間 現在 捉 仏教徒 意見 拒否 .「果実 枝 落下 」 文 「落 下 」 現在形 相当 ,枝 地面 間 一点 静止 状態 . ,枝 地面 至 一連 運動 対応 ,一定 幅 時間 現在 . 過去 未 来 , 運動 完了 / 始 特徴付 .一方 現 在 運動(「∼ /∼ 」 ) 示 ,対象 存在( 「∼ 」 ) 示 . 場合 現在 ,幅 瞬間 現在 (Hiriyanna[1957] 及 ,以下 参照 .NBh on NS 2. 1. 39–43, pp. 517.3–526.8: vr.nt¯at pracyutasya. phalasya bh¯umau praty¯as¯ıdato yad¯urdhvam . sa patito ’dhv¯a tatsam . yuktah. k¯alah. patitak¯alah. ... tasm¯ad asti vartam¯anah. k¯ala iti /). , 「幅 現在(運動 関連 )/瞬間 現在 (対象 見解 7. Ki 提示. 8. 存在. NK. 関連 )」 2種類 現在 考 ,過去 未来 現在 派生 副次的 Ki. G 底本 , Ki. BI Ki. BSS. . . 参照. 異読. 場合. .. NK. V. 底本. ,. NK. G. .. – 50 –. 参照. 異読. 場合. 提示.

(3) 哲学. 中. ,. 位置付. Ki,NK,Vy. 問題 ,本研究. ,. 過去・現在・未来. 9. 適宜参照. 扱. 考察. 箇所. 含. 加. 訳注研究. .. 欧文. PDhS. 日本語. 為. .. 時間論. 2 PDhS. 方位 虚空 一種. 分類. .. 同様 ,時間 恒常的(nitya) 実体(dravya). 最初 時間. 定義 与. .. PDhS, p. 13.1–3: /. tes.a¯ m . vis.ayes.u p¯urvapratyayavilaks.an.a¯ n¯am utpatt¯av anyanimitt¯abh¯av¯ad yad atra nimittam . sa k¯alah. /. k¯alah.. par¯aparavyatikarayaugapady¯ayaugapadyaciraks.iprapratyayali˙ngah.. 時間. ・. 交替,同時性・非同時性,「遅. 徴標(li˙nga) ]生. 持 . 関. 因. ,時間. 徴標(= .. 認識. 間. 相対的 関係. ,時間. 現 推. 9. 出. 明示的 取 量. 関. 見掛. 上. [認識. ,. ,一種. 時間. 持. 動力. 認識. 座標. 交替」 認識10. .時間. 同時. 」「∼. 方位 共 ,事物. 役目 果. 挙. 存在. 時間 定義 ・ 」「∼. .. . 時間. 多様性 ,. 11. 徴標. 相対的. ,. 上 困難. , , 「∼. 徴標. 見解. ,時間. 異. . , 「. 認識 不可欠. ,過去・現在・未来 注釈者. 以前 認識. 知覚. 必要. .. 」. 未来. ). 挙. 速 一方. 直接. 時間 徴標. 諸認識. 認識. .. 体系. 知. ,. 」. ,他 動力因(nimitta) 存在. 時間. PDhS. 対象 対. 」・「速. 徴標. .PDhS. ,別々 時間. 章. 付帯的条件 ,過去・現在・ 考. .. 日本語訳 ,金倉[1971] 中村[1977–1978] ,本田[1990] , 宮元[2008] .Ki 日本語訳 本田[2009a],Vy 日本語訳 本田[2009b],NK 日本 語訳 本田[1990] . 10 「 ・ 交替」 認識 ,遠 者(空間的 「 」 者) 年 若 (時間的 「 」 ),近 者(空間的 「 」 者) 年老 (時間的 「 」 ) 状況 生 認識 . 認識 ,既 VS 2.2.6 中 “aparasmin param” 表現 想定 ,VSC 明確 説明 .cf. VSC on VS 2. 2. 6, p. 17.7-9: tatra paren.a dikprade´sena sam . yukte y¯uni paratvaj˜na¯ ne j¯ate. 11. PDhS. sthavire ca aparen.a dikprade´sena sam . yukte ’paratvaj˜na¯ notpattau kr.s.n.ake´sa¯ dival¯ıpalit¯adipary¯alocanay¯a yena nimittena y¯uni aparatvaj˜na¯ nam . sthavire ca paratvaj˜na¯ nam . j¯ayate sa k¯alah. / 一方,PDhS 性・ 性 章 議論 ,現在 重要 意味 持 . 性・ 的 性・ .. 性 ,基準点 相対的 遠近 表 属性 ,時間的 空間 .空間的 性・ 性 場合 , 観察者 位置 点 基準点 , 遠近 問題 .当然,観察者 変 基準点 変 .一方 時間的 性 場合 ,現存 事物 ,現在 誕生時 時間的距離 比較 現在 ,遠近 決定 唯一 基準点 扱 .. – 51 –.

(4) 渡邉 眞儀. 次 序文. 触. ,時間. 長. 単位 関. 言語表現 列挙. .. PDhS, p. 13.4–7: ks.an.alavanimes.ak¯as.t.h¯akal¯amuh¯urtay¯am¯ahor¯atr¯arddham¯asam¯asartvayanasam . vatsarayugakalpamanvantarapralayamah¯apralayavyavah¯arahetu´s/ 時間. (以下,全. ,. ,. 時間. 単位),. 時間単位. , 様々 時間単位. 詳. 分割. 言語使用. 原因. 説明. .. ,言. 何. ,考 定義. 12. ,Vy. ,. .. ,. ,実体. 時間. 換. 期,. (劫) ,. . ,単一. 時間. 時間単位 成 立. 必要. 原子. 月(m¯asa) 年(sam . vatsara) ,月 言. ,. ,昼夜,半月,月,季節,半年,年,. 期,世界還滅期,世界大還滅期. 付帯的条件. ,. .NK. 運動. 運動 13. 定義. 太陽. 天体 運行. 種 運動. 基準. .. 定 時間単位 成立. . 次 箇所. 持 属性(gun.a). 列挙. .. PDhS, p. 13.7–10: tasya gun.a¯ h. sam . khy¯aparim¯an.apr.thaktvasam . yogavibh¯ag¯ah. / k¯alali˙ng¯avi´ses.a¯ d ekatvam . siddham / tadanuvidh¯an¯at pr.thaktvam / k¯aran.e k¯ala iti vacan¯at paramamahatparim¯an.am / k¯aran.aparatv¯adivacan¯at sam . yogah./ tadvin¯as´akatv¯ad vibh¯aga iti / tasy¯ak¯as´avad dravyatvanityatve siddhe / (時間) 属性. 数・量・別異性・結合・分離. ,時間. 確立. 単一性. ].「時間[ 基. 名称]. ,時間. 極大. 破壊者. 常住. 12. 13 14. 量 , [時間. 確立. 対. 持. [適用. ,時間. 別異性. ]」. [確立. [VS. .虚空. 区別 [確立 ]言明14. ].「原因. , [時間 ]結合. ]分離. 徴標. 同様. .[時間 ] ,時間. 実体. .. NK. V, p. 65.15–17: k¯ary¯antaram api tasya kathayati / ks.an.alavety¯adi / nimes.asya caturtho bh¯agah. ks.an.ah., ks.an.advayena lavah., aks.ipaks.makarmopalaks.itak¯alo nimes.a ity¯adi gan.ita´sa¯ str¯anus¯aren.a pratyetavyam / Vy, p. 349.30: tath¯ahi param¯an.o´s c¯avaruddhanabhode´saty¯agopalaks.itah. k¯alah. ks.an.ah. / 相当 番号 異同 .cf. VSC, 7.1.32: k¯aran.ena k¯ala iti / U, 7.1.25: k¯aran.e k¯alah. / 註釈者 以下 参照 (PDhS, p. 13 fn. 8). VSC, 2.2.11: k¯aran.e k¯al¯akhy¯a / 時間 極大 量 持 , 性・ 性 属性 実体 必要. 15. 原因. 従. 言明15. 」 結合. .. .時間. 発生 .. ,. 非内属因. 時間. 場所. 実体. 結合. cf. VSC, 7.2.26: k¯aran.aparatv¯at k¯aran.a¯ paratv¯at ca / U. 7.2.22: k¯aran.aparatv¯at k¯aran.a¯ paratv¯at ca paratv¯aparatve / 時間 結合 分離 持 ,時間 実体 結合 性・ 性. 非内属因. .. – 52 –.

(5) 哲学. 注目. ,既. 時間 有. 属性 数. .方位 時間 次. 過去・現在・未来. 述. 時間. 5種. 類似性. 表. ,単一 時間. 本来単一. ,方位 有. 点. 属性 時間. .. 全 同. 5種. .. 多様性 持. 説明. .. PDhS, p. 13.11–13: k¯alali˙ng¯avi´ses.a¯ d. a˜njasaikatve. sarvak¯ary¯an.a¯ m .. ’pi. a¯ rambhakriy¯abhinirvr.ttisthiti-. nirodhop¯adhibhed¯an man.ivat p¯acakavad v¯a n¯an¯atvopac¯ara iti/ 時間. 徴標 区別. ,本当 単一. 達成,持続,破壊 比喩的 説 単一. 付帯的条件. ,. 上 )多様性 説明. .本来色 同一. 持. 時間. ,. 料理人. ,様々 付帯的条件. 結果物 開始,作用,. 料理人. ,多様性. 出. 背後. ,付帯的条件 物品. 読者. 呼. 多様性. 獲得. 色 帯 ,本来単一. .. 付帯的条件. 「発生・行為・達成・持続・破壊」 時間 結 多様性. .先述. 生. ,. 注釈者. ,. 多様性. 具体的. 三時. 明確. ,時間 明. 規定. ,. . 三時. 3 章. PDhS. 読解. 考察. 対 行. 定義 注釈 .始. 読解上 問題 見 箇所 考 別. 持. 宝石. 人物 場合. 名指. 最初. ,宝石. .. 時間 (見掛. 概念. ,全 16. 区別. , 方 対. , 和訳. ,内容. 反論. 想定 ,. 自身 三時 理論. 提示. 解説 行. 付帯的条件. 単 見掛 上 反論 退. 形 述. Ki. 時間. ,次. 異読. 訳語. . 多様性. 説明. .想定反論者 ,過去・現在・未来. 自体本質的 区分. ,. 選択. 時間単一説 堅持. 主張. 区. .. .. Ki. G, p. 80.12–17: sy¯ad etat / yady ekah. k¯alah., katham at¯ıt¯an¯agatavarttam¯anabhedena vyavahriyate / na hi ks.an.alav¯adivad vars.a¯ divad v¯a at¯ıt¯an¯agat¯adayo ’py up¯adhibhed¯ah. santi, kintu ta eva ˙ ˜ a bh¯av¯ah. / bh¯ave v¯a ta eva santu kim antargad.un¯a k¯alenety ata a¯ ha / k¯alalingeti / anjas¯ ¯ mukhyay¯a vr.tty¯a / a¯ rambha iti sannikr.s.t.am pr¯ a gabh¯ a vam a ha / kriyeti vy¯ a p¯ a rah. / . abhinivr.ttir iti phalasiddhih. / nirodha iti vin¯as¯ah. / tena pratyekam an¯agat¯aditrikam . dharmadharmibhed¯at dvividham1 uktam . bhavati / 1. dvividham BI] trividham G 16. 複合語 , 複合語解釈 karmadh¯araya 解釈 合語 分解 ,kriy¯abhinirvr.tti. a¯ rambha-. 解釈. 従. 訳 異. .. .後 見 .. a¯ rambhakriy¯a kriy¯abhinirvr.tti 複 tatpurus.a 複合語 解釈 .. ,a¯ rambha. kriy¯ay¯a abhinirvr.ttih.. – 53 –. ,.

(6) 渡邉 眞儀. 以下. 疑問. .「. 去・未来・現在 ,. 区別. 年. ,過去. ]近接. ,結果 来. 成就. [言. 三種. 述. 未来. 見解. 一方. up¯adhibhed¯ah.. 限定. , 「相異. .. ,未 違. 従. 時間. 二通. . 「. 」. 「. 自体」. ,二通. 区別. 存在. 場合」. 解釈. 別 的条件. 区別 .従 , 」. 選言. 内容 矛盾. 省略. 無視. ,前 非存在」 言 換 ,. 事物 発生. 次 ,. kriy¯a. .. 後. 現在. a¯ rambha-. ,. . 作用. 前提. 場合. 解釈. 前. . 長. 複合語. 解釈. 作用 (kriy¯a). 解 達成. .「持続(sthiti) 」. 「開始(a¯ rambha)」 「近接. a¯ rambha 表. 単. 場合 行為. .. – 54 –. 開始. ,事物 始. 解釈. 点 注目. .. 働 (vy¯ap¯ara) .kriy¯a. . .. , 「開始(a¯ rambha). ,行為主体 存在. 主張 難. 同. 付帯的条件」 分解. 直前 状態. 「付帯. ,時間. 解釈 採用. .. ,. 存在 無用. 使. 用. (abhinivr.tti) 破壊(nirodha). 区. 自体. 換. 複合語. 存在. .. ,本稿. .. 「付帯的条. 前 単一 時間. 直前 内容 言. ta. 「付帯的条件 .. ,区別. a¯ rambha 以下 , 充. ,v¯a. 難. ,. .. ,bh¯ave. 後 想定反論者 時間. ,単. 姿. , 「過去・現在・未来. 文 「過去・現在・未来. 作. 者 解釈. .. 選言 構成. 解釈 採. 主. 限定. . 解釈. 」 存在. .. (ta eva)」存在 意味. 解釈 考. .. 後者 解釈. 訳. 場合」. 」. 存在. 不要. 自体. .前者 解釈 採用. 存在. 不適切. 付帯的条件. 別々 存在. bh¯ave v¯a. 件. 「. ,過去・現在・未来 単一 時間. ,過去・現在・. ,付帯的条件. 付帯的条件」 解釈. ,本質的 異. 値. .達成. 時間単位. 想定反論者 ,過去・現在・未来. 張. 釈. 言. 基体(dharmin). ,. 三時 ,付帯的条件. .従. v¯a. 語 , [事物. 働. 消滅. 言 .時. . 学派. 次. 対. .開始. .作用. ].破壊. (過去・未来・. 問. 方. ,性質(dharma). 言. eva. 」. 本来的. ,前 非存在. 区別. 場合 ,. 時間 何. 間 徴標 , .本当 ,. 過. (過去・未来・現在)自体 存在. [過去・未来・現在 ]存在 .無用. ,. 付帯的条件. ,. 現在) 生起. 単一. .. 未来. . .. 時間. 語. ,作用 解釈. ,. 主張.

(7) 哲学. 持続(sthiti) 触. ,恐. 解釈. 関係. 達成(abhinivr.tti) 結果 成就(phalasiddhi). .後 箇所. 結果 成就 過去 結 .. 対照的 ,持続. 過去. ,破壊(nirodha). 現在. 結. 持. 想定. ,持続. 考. 意味. ,性質 ,三通 採用. 基体. 持. ,. 箇所. “phalasiddhau 複. abhinivr.tti-sthiti. .. 箇所 ,Ki. G. 通. 「三通 (trividham) 」. .. ,. 存在. 区別. 分類. .. 過去・未来・現在. 従. 二通. 分類. 従. Ki. BI. 読. dvividham. . 所. ,. 他 注釈者 同様. 付帯的条件. 枠組. 枠組. 十分. 中. 間 大. 考. 概念 説明. 違. .. ,基本的. 用意. 過去・現在・未来 語. .. ,. .付帯的条件. 生・行為・達成・持続・破壊 加 未来. 言葉. .現在 表. 検討. ,. 最後 「二通 (dvividham) 」 訳 ,. 過去 関 不自然. ,後 過去. 解釈. ,. 言葉. ,言葉 並. 推測 出来 .. ... pradvam . sasthitir at¯ıtavam” 述 合語. 説明. .. 続 ,過去 表 破壊 達成 間 挟 持続 省. 過去・現在・未来. .. ,存在 非存在. 名指. 用語 導入. 未来. 発. ,過去・現在・. .. Ki. G, p. 80.17–19: tath¯ahi bhavis.yati pat.a iti pat.asya dharmin.ah. pr¯agabh¯av¯astit¯a bhavis.yatt¯a1 , tad upalaks.itah. kalo bhavis.yan / pat.am . bh¯avayis.yati kuvinda ity atra dharmin.o vartam¯anatve ’pi pat.otpattyanugun.avy¯a p¯arapr¯agabh¯avavatt¯a kuvindasya bhavis.yatt¯a, tad upalaks.itah. k¯alo ’pi bhavis.yan / 1. pr¯agabh¯av¯astitt¯a BI] pr¯agabh¯av¯astit¯a G. , 「布 生. 」. 未来性 生. ,. 特徴付. 働. 前 非存在. 」 ,布 生起. 適. .. ,基体. 前 非存在. 特徴付 体」「属性」 訳. ,. 最初 ,布 .. 働. 「布. 織. 理由 一端 」. 織. 特徴付. 時間 ,. 考. 基体 属性. .dharmin. 内容. , 理解出来 手. 行為. .. 場合 ,織 手. 未来. 未来. .. 前 非存在 仮. 未来性. 適合 単. kriy¯a. .. 行為. – 55 –. 」. 「基 規 ,「布. ,作用・. 場合,実際 行為 ,「生. 布. . ,布. 用法. 手. dharma. 後 検討. 言葉 日常的. 例. .「織. ]基体 現在性. 存在. , 「未来」. 」 定義. 具体的. 基体. 定義. 生. 未来. 未来. 持. 特徴付. 二種. 基体 前 非存在. 時間. , [織 手. 性 持. 定. ,布. 行為.

(8) 渡邉 眞儀. 作用. .. 次 ,布 織. 織. 手自身. 既. 存在. 未来. )」. 在. 手 基体. ,織 手. .. 「布. ,「基体」「属性」 例 沿. .従. 例. ,未来. 布. 手 持. 織. 布. 生. 手. 生. (織. 手. 人間. 存. 」. 手」. 作用. 作用. 呼. 人間. 為. 織 手. ,. dharma. dharmin. 生. 布. 織. 手 布 生. 織. ,dharmin. 用 示 文. ,織. 持. .. dharmin 及. 布. ,. 未来性. 提示. .. 例文. 見. 手. , 「織. 未来性. 訳. 以下 表. ,基体. .. 織 手. ,織. ,「織. 何故. 織 手 .. .. 関. 言. 存在 現在 時点. 考察. 具体的. 分. .. 文法的. 含. 布 生. 存在. 布 生. 主語. ,dharma. 持. 継. 非存在. 作用. 述語. .. 箇所 要点. 非存在. 表 理論. 説明. 引. 作用. 議論. 「未来性」. 過去 説明. 非存在 手. 文. dharma. 作. 基盤. ,未来形 動詞 持. 点 集約. .. 方針. 現在. .. Ki. G, pp. 80.20–81.1: evam utpadyate pat.ah. sm¯arayati p¯urv¯anubhavo ’nubh¯utam artham anubh¯avayati p¯urvakarma sv¯anur¯upam . phalam iti dharmin.o ’bh¯ave ’pi vy¯ap¯arasatt¯a vartam¯anat¯a, tadupalaks.itah. k¯alo ’pi vartam¯anah. / asty a¯ tm¯a vidyate vyoma vartate pat.a ity¯adau tu dharmisattayaiva vartam¯anat¯a, tadupalaks.itah. kalo ’pi vartam¯anah. / 同様. ,「布. 世 行為 場合. 生. 」, 「以前. ,自. 対応. 結果. ,作用 存在. 現在. .一方 場合. 元. 主語 .. 基体 存在 「生. 作用. 出 存在. ,. 」,「前. 」,「虚空. 特徴付 存在. 時間. 」,「布. 存在. 」. 現在性. ,. .. 基体. ,述語. 表. 作用. ,作用自体 存在 基体. .. 存在(satt¯a) ,作用. 現在性 布」. 在 呼. 想起. ,基体 非存在. 存在. 時間 現在. 定義. 対象. 」. 存在. ,基体. ,文 現在. ,経験. 現在性. 「. 特徴付. 挙. 経験. 経験. .. 存在 作用. 引 起 例. ,「布 生 出 ,基体 欠. 関. 」 現. .. 一方 .. ,「布 例. 存在. 」. , 「存在. ,基体 (vartate)」. – 56 –. 布 動詞. 単. 存在. 作用・働. 場合. 現在 ,布. 呼.

(9) 哲学. 状態 表 以上. .. 現在. 例. 例文. ,未来. 例 同. dharmin 布. 非存在. 布 存在. 布. 存在. ,過去. 議論. 表. .. dharma. 布 生. 最後. 過去・現在・未来. 布 生. 作用. 存在. ‐. 検討. ‐. .. Ki. G, p. 81.1–3: evam abh¯ut pat.ah., ak¯ars.¯ıt pat.am ity¯adau dharmyavasth¯ane ’pi phalasiddhau tadutp¯ad¯anugun.avy¯ap¯arapradhvam . sasthitir at¯ıtatvam, tadupalaks.itah. kalo ’py at¯ıta ucyate / nas.t.o ghat.a ity¯adau dharmisvar¯upanivr.ttir ev¯at¯ıtatvam, tadupalaks.itah. k¯alo ’py at¯ıta iti / 同様 , 「布 生 果. 」 , 「布 作. 成就. ,. 持続. (結果). 生起. 壊. 過去. 」. 議論. 」. 例. 関. 布. ,. 可能 ,実際. 」. 過去 呼. 布. 生. 非存在. 区別 焦点. ,. .. 問題. .「布. 布. 生. 場合. 生 作用. ,基体. 破壊. 非存在. 作用. 築 ,過去・現在・未来. 非存在. 基盤. 保. 三時 一貫. ,存在・ 方法. 語. . 言語使用 ,作用. 例. 盛. 込. 拡大. 17. pradhvam 語 . sa (pradhvam . s¯abh¯ava)」. 「消滅」 複合語 指. ,三時 注目 意味. 値. 議論. 実体(dravya). 18. 時間. .. ,実 際 単体 多 . 性 定義 関連 ,時間 起因. 性・ 理論 適用 生起 過去 作用 距離 定義 , 性・ 性 生 現存 対象 的 距離 言 , 性・ 性 過去 事物 関係 不明確 理論 用 ,現存 基体 対象 , 基体 生起 可能 , 問題 解消 出来 . . 事物. 過去. .. 作用. 理論 当. 消失. 言. dharma. 存在. 壊. 自性. ,. 壊. ,. 非存在]. 時間 過去. 非存在. dharmin. 布 生. 以上. 基体. 「. 存在. 例文. ,基体. 結 17. 消滅[後. 基体自体 現存. .一方. 既. 行. 時間 過去. ,作用. ,布. ,基体 存続. 特徴付. 場合. 特徴付 同様. 過去. 適. ,. ,. 18. 場合. 過去 . 「. 非存在. 」. ,. – 57 –. 基体 本質的. 「消滅後 注目 性・ . . . 過去 作用. 非存在. 性, 時間 考.

(10) 渡邉 眞儀. 単一. 見解. 日常経験. 時間. 保持. 程度動的. ,. 理論. 捉 直. 硬直性. 緩和. ,. .. 見解. 4. 時 時間. 付帯的条件 ,. Vy. 先行. PDhS. 概念 結. 論. 議論. 繋. 注釈者. ,過去・現在・未来 三. 初. 人物. 要素. .. 見. .. Vy, p. 129.21–25: tath¯a ca pr¯arambhakriyopalaks.ito ’n¯agatah. k¯alah. / abhinirvr.ttir a¯ tmal¯abhas tadupalaks.ita´s ca vartam¯anah. / tath¯a sthitih. kramabh¯avyanekak¯aryakarttr.tvam . tadupalaks.ito ’pi vartam¯ana eva / tasya y¯avad vastusadbh¯avavy¯apyatv¯ad y¯avad vivartate vastu t¯avad vartam¯ana iti / tath¯a nirodho vin¯as´ah tadupalaks.ita´s c¯at¯ıta iti / 同. ,未来. 在 達成, 現在. 時間. 始. 前. 自己 獲得. 持続,. 連続. ,対象物. 存在. 破壊,. 対. 行為主体 遍充. 意味. ,. 対象物. 長. 複合語. 同様 ,. 「始. 前. 「自 生. ,行為. 作用. 意味. 判然. 直前. 限定. .. 考. 関. ,kriy¯a. ,基体 存在. .. ,現 点. 解 従. 現在. 手掛. 記述. 19 20. 運動」. .. 最初. .. ,. ,運動. 未来 結 付 似. 「始. 意味. 考. 解釈. . 時. 箇所 未来性. 認. ,達成(abhinirvr.tti)及 持続(sthiti) 結. ,. 語. ・. . 対象. 関. .abhinirvr.tti. 行為. 行. ・. 作用(行為) 存在. 類似性 注目 現在 事物. ,. . ,. .. 前 行為(pr¯arambhakriy¯a) 」. 行為・達成・持続・破. 捉. 構成. 瞬間 示. .. .. ,『. 4. 分離 ,前 非存在. 行為 開始. 現在. 過去・現在・未来 結. (Ny¯ayasidh¯antamukt¯aval¯ı,以下 NSM)』 .NSM. 限 過去. 分解 ,. 捉. 顕現. 現. ,他. 対象物 存在. 特徴付. kriy¯a 為. .同様. .. 消滅. 付帯的条件」. .. 多数 為 限. a¯ rambha壊. 特徴付. 特徴付. 特徴付 同様. 行為. ,. 見解. phalasiddhi. 過去 結. 語. 言. 微妙. 換 .. 食. 語 持続. 違 ,. 見 ,. 19. 行為 既 述. 20. cf. NSM, p. 149.1–3: up¯adhis tu svajanyavibh¯agapr¯agabh¯av¯avacchinnam . karma, p¯urvasam . yog¯avacchinnavibh¯ago v¯a, p¯urvasam . yogan¯as´a¯ vacchinnottarasam . yogapr¯agabh¯avo v¯a, uttarasam . yog¯avacchinnam . karma v¯a /. 運動 .. 時間単位. – 58 –. 関係性. ,PDhS. 記述. 説明.

(11) 哲学. 説明 省略. . ,達成. 現在. 提示. 在. .. .. 限. ,. 対象物 . 現在. 想定. .「彼. 瞬間. 「料理」. 限 .. 特定. 切 ,火 表 現在 相当. .. 結. 規定. , 」. 現在形 人物. .. 過去. 事物. .. 事物. 示. ,. ,. 行為主体. 理論. 時間的. 「作用. 存在」 存在. .. 対象. 時間. 行為. 「料理」. 行為 複合体. ,基体. 消滅. 過去. .. ,今 .実 ,複数. 一連. .. 一連 動作. 意味. 関係. 想定 ,既. 現在. 時間的幅 持. ……. ,. 文章 存在」. 特徴付 表現. 現. 存在. 」 「基体. 程度. 行為. 作用 存在. 現在. ,「持続」. 現在形 21. ,「対象物. 限. 焚 ,湯 沸. 」. 特徴付. 理論. 一方. 料理. ,2種類. 示. 現在. 言葉. .「料理 持. 状態. 現在 ,. 持続. 幅. 現在 結 「自己 獲得」. 現. 顕現. 相当. ,材料. 持続 両方. 「達成」. ,対象物. 説明 規定. 過去・現在・未来. ,破壊(nirodha). 事物. 存在. 結 事実. 「非存在」 明示的 述. ,. 理論 通. 所. . 以上 理論. ,Vy. 説明. 萌芽 言. 次. 記述. ,同 箇所. 対. 同時代 , 判然. 箇所. 思. 部分. NK. 部分 存在. 相違. 記述. ,. . 見. 考. 共通性 見. Vy. 細 注釈. 以前 活動. .. ,Ki. 見. . , 互. 関. ,三時. .. 影響関係 明示的. 触. ,三時 理論 関係. .. NK. V, p. 66.8–16: ˙ avi´ses.a¯ d iti / k¯alali˙ng¯an¯am yady ekah. k¯alah. katham . tatr¯anekavyapade´sa ity a¯ ha / k¯alaling¯ . ˜ a mukhyay¯a vr.tty¯a par¯apar¯adipratyay¯an¯am avi´ses.a¯ d bhed¯apratip¯adakatv¯ad anjas¯ 1 k¯alasyaikatve ’pi siddhe n¯an¯atvopac¯ar¯an n¯an¯atvavyapade´sah. / kutah. / sarves.a¯ m . k¯ary¯an.a¯ m a¯ rambha upakramah., kriy¯ay¯a abhinirvr.ttih. kriy¯ay¯ah. parisam¯aptih., sthitih. svar¯up¯avasth¯anam, nirodho vin¯as´ah., es.a¯ m up¯adh¯ın¯am . bhed¯an n¯an¯atvavyapade´sah. / yathaiko man.ih. sphat.ik¯adir n¯ıl¯adyup¯adhibhed¯an n¯ıla iti p¯ıta iti vyapadi´syate tath¯a k¯alo ’py eka evop¯adhibhed¯ad   a¯ rambhak¯ala iti kriy¯abhivyaktik¯ala iti2 nirodhak¯ala iti vyapadi´syata3 ity arthah. / 1. k¯alasyaikatve ’pi] k¯alasyaikatve G. 21. 脚注5 既 述 学派 見. ,. 「幅. 持. .. – 59 –. 現在」. 考. 方. ,. 文法学.

(12) 渡邉 眞儀. 2. kriy¯abhivyaktik¯ala iti] kriy¯abhivyaktik¯ala iti kriy¯asthitik¯ala iti G 3. vyapadi´syata G] vyapadi´syate V. 時間. 単一. ,. 多様. 言 .時間 徴標 区別 認識 一義的. ,違. 方. 開始. 指. ,時間. 単一性. 多様性 表現. .. 発生,行為 完了 ,破壊. 」. 語 「開始 意味. 現. 」 ,. ,多様性 比喩 .全. 作. 完成,持続. 自性. 留. ,多様性 表現. 付帯的条件 違. 「青 」 「黒 ,付帯的条件 違. 時間」「破壊. 時間」. 語. ,. . 過去・現在・未来. 「開始. 確立. ,時間. 時間」「行為. 答. 」 「 ,本当. 付帯的条件 違. 宝石 ,青 色. 問. , 「. 示. 行為. 消滅,. .水晶. ,. , .時間 徴標. 無区別. 的 説. 言語表現. 三時. 時間(a¯ rambhak¯ala )」 「行為. (nirodhak¯ala)」. 表現 使 本文. 述. 注釈. 為 完了(kriy¯abhinirvr.tti) 」. .. 箇所. 付帯的条件. .. 「行 .. , 「行為 現. 考. 避 結. 破壊(. 意味. 言葉 繰. 返. 時間」. 独. ,次 「破壊 時間(nirodhak¯ala)」. 可能性. 過去. .. 挙. , 「行為 現 」. 「行為 完了 時間(kriy¯abhinirvr.ttik¯ala) 」 意味 重複. 時間. 時間(kriy¯abhivyaktik¯ala)」 最 注目 値. 対. 自 用語 使. .代. 時間(kriy¯abhivyaktik¯ala)」「破壊. ,時間 多様性. , 「行為 現 ,PDhS. 現. 触. .完了 消滅). 終止. 言葉 ,. 言葉 意味的. 避. 近 .. ,. 独自. ,同 用語 使. . 点 影響. 関. ,. 複合語解釈. .. 得(a¯ tmal¯abha)」. (kriy¯ay¯ah. parisam¯aptih.) 」 言 換 ,nirodha 在 解釈. 結. 意味的 一方. 重 次. 続. 複合語. .. 部分. ,nirodha. ,abhinirvr.tti. 必要. 「自己. abhinirvr.tti ,kriy¯a. 考. 過去. 違. 解釈. .実際,. 獲 終止. 解釈. a¯ tmal¯abha. abhinirvr.tti. 結. 「行為. 現. abhinirvr.tti .. nirodha   意味 重複. .. 別. 用語. 使. . 更. 疑問 言葉. ,過去. 生 選. 未来. 未来 結 考. .. ,. abhinirvr.tti .abhivyakti. 現在. 結. a¯ rambha 暗黙. 言葉. 連想. – 60 –. ,abhivyakti. 「顕現,表. .. ,過去 結. 内 三時. 代. 区分 含意. 言葉. 」. 意味. ,. nirodha 可能性. 間 ..

(13) 哲学. 議論. 5. 後世. 三時 必. 過去・現在・未来. 影響. 新. 定義. ,後代. .例. (Annambhat.t.a) 『. ,実体. 時間. 定義. 三時. 関係 22. 触. ・. 』. 』 (Tarkasam . graha). ´ aditya)『 (Siv¯ ・. (Vi´svan¯atha) 『 ,時間. 着目 ・. (Varadar¯aja) 『. 』(Ny¯ayasiddh¯antamukt¯aval¯ı). 』. ・. ・. 説明. 三時. 概念. .. 議論. 影響. 明. 受. (Laug¯aks.i Bh¯askara) 『 . 24. 入. ,存在・非存在. .. (T¯arkikaraks.a¯ ), 23. 受. ・. 述. 』 (Saptapad¯arth¯ı) ,. 登場. 著述家. (Ke´savami´sra) 『. (Tarkabh¯as.a¯ ) 三時. 全. 例. ・. ,. ,. ・. 』 (Tarkakaumud¯ı,以下 TK) 挙. 詳細 議論. 比. ,. 説明. 簡略化. .. TK, p. 3.15–19: so ’py eko vibhur nitya´s ca / tath¯api up¯adhibhed¯at trividho ’t¯ıto ’n¯agato vartam¯ana´s ceti / tadvyaktidhvam . savi´sis.t.ah. k¯alas tadvyakter at¯ıtak¯alah. / tadvyaktipr¯agabh¯avavi´sis.t.ah. k¯alas tadvyakter an¯agatak¯alah. / tadvyaktidhvam . sapr¯agabh¯av¯anavacchinnah. k¯alas tadvyakter vartam¯anak¯alah. / (時間) 基. 単一 , [. ,遍在. ]三種. 消滅[後 非存在] 個物 前 ,. 個物. 記述. TK. 作用. 現. 場合. 言及. .三時. 影響 受. .. 用. 関. 全体 ,Ki. 22 23 24. 特徴 接点. 欠. ,. ,TK. 他. 希薄. 個物. 個物. 過去時. 個物 未来時. 非存在. . .. 特徴付. , 持. 問題 基体. 時間. 借用. 存在. 関. ,時間 思. 議論. 学派. 特徴. 近. ,作 .. 運動・変化・作用. 関. .. cf. TB, p. 250 / TS, p. 11. cf. SP, p. 46 / TR, p. 84 / NSM, p. 145. 他 (Jagad¯ıs´ a) 『 ・ 受 思 記述 見 (cf. TA, p. 94).. – 61 –. TK 説明. .. 作. 用語 用. 限. ・ 時間論. 網要書. .基体 存在. 定義 存在・非存在 用語. ,. 議論. .. .. 場合,. 記述. 文法学. ,前. 過去 未来. 確. ,. 時間 ,. ,個物(=基体) 存在 非存在. 関 用. 非存在]. 現在」. 時間. 特徴付. 現在時. ,付帯的条件 違. . 「過去 未来 特徴付. 非存在. 個物 消滅[後. .. 』 (Tark¯amr.ta). ,. 影響.

(14) 渡邉 眞儀. 結論. 6. 本論 行. 研究 基. .PDhS. 段階. 思想史的展開 考. ,三時. 明示的 時間論. 法学. 学派 議論 体系. 導入. 触. 盛 込. 成果 引 継. 着目. ,新. 作用. 変化. 点. ,. 重要. 難 .. 精巧 過. 理論. 壊. ,先行. 節. ,明示的. 三時. .. 過去・現在・未来. 三時 整理 直 比. 関. 積極的 思想全体. 文. 学派. 認. 理論 網要書. .. 認. .. 非存在. 理論 顧 使用. ,後世. .. , 特. 「非存在」. 概念 位置付. 著述家 十分受. 作者 学派. 時間論. 持. Ki. BI. 観点. 議論 成果. ,. 〈略号. 枠組. 考. . ,. 用. 基本的 ,三時. 前提. 言 .. 同様. 極度 「無時間的 」時間概念. 上. 触. .. ,暗黙. 時間. ,以下. 無視. 少. 言. ,一部. ,過去・現在・未来. 影響 支配的. 継. .. 形式的 借. 三時 動的 豊. 議論 内容. .. 〉. Kiran.a¯ val¯ı, ed. M. S. S¯arvabhouma (Fasciulus I-III) and Narendra Chandra Vedantatirtha (Fasciulus IV), Bibliotheca Indica: A Collection of Oriental Works, no. 200, Calcutta: Asiatic Society, 1911-1912 (Fasciulus I-III), 1956 (Fasciulus IV).. Ki. BSS. The Aphorisms of the Vai´seshika Philosophy by Kan.a´ da, with the Commentary of Pra´sastap´ada, and the Gloss of Udayan´ach´arya, ed. Vindhye´svar¯ı Pras¯ada Dube, Benares Sanskrit series, no. 15, 50, 155–157, Benares: Braj Bhushan Das & Co., 1897-1919.. Ki. G. The Pra´sastap¯ada Bh¯ashya: with the Commentary Kiran.a¯ val¯ı of Udayan¯ac¯arya, ed. J. S. Jetly, Geakwad’s Oriental Series, no. 154, Vadodara: Oriental Institute, 1991.. NBh. Ny¯ayadar´sanam with V¯atsy¯ayana’s Bh¯as.ya, Uddyotakara’s V¯arttika, V¯acaspati Mi´sra’s T¯atparyat.¯ık¯a and Vi´svan¯atha’s Vr.tti, ed. Taranatha Ny¯ayatarkat¯ırtha and Amarendramohan Tarkat¯ırtha, The Calcutta Sanskrit Series, no. 18 & 19, Calcutta: Metroplitan Printing & Publishing, 1936-1944.. NK. G. Ny¯ayakandal¯ı : Being a Commentary on Pra´sastap¯adabh¯as.ya with Three SubCommentaries, ed. J. S. Jetly and Vasant G. Parikh, Geakwad’s Oriental Series, no. 174, Vadodara: Oriental Institute, 1991.. NK. V. The Pra´sastap¯ada Bh¯ashya : with Commentary Ny¯ayakandali of Sridhara, ed. Vindhye´svar¯ı Pas¯ada Dvivedin,Vizianagram Sanskrit Series, vol. 4, Benares: E. J. – 62 –.

(15) 哲学. 過去・現在・未来. Razarus, 1895. NSM. Ny¯ayasiddh¯antamukt¯aval¯ı of Vi´svan¯atha Pa˜nch¯anan Bhat.t.a¯ ch¯arya : with Dinakar¯ı (Prak¯as´a) Commentary by Mah¯adeva Bh¯at.t.a and Dinakar Bhat.t.a, and R¯amarudr¯ı ´ astr¯ı, (Tara˙ngin.¯ı) commentary by Ramarudra Bhat.t.a¯ ch¯arya and Pt. R¯aje´svara S¯ ´ ´ astr¯ı, Kashi Sanskrit Series, no. 6, Benares: Chowkhamba ed. Harir¯ama Sukla S¯ Sanskrit Series Office, 1923.. PDhS. Word Index to the Pra´sastap¯adabh¯as.ya : A Complete Word Index to the Printed Editions of the Pra´sastap¯adabh¯as.ya, ed. Johannes Bronkhorst and Yves Ram-. SP. seier, Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, 1964. ´ aditya’s Saptapad¯arth¯ı: with a commentary by Jinavardhana S¯uri, ed. J. S. Siv¯ Jetly, Lalbhai Dalpatbhai Series, no. 134, 2nd edition, Ahmedabad: L.D. Institute of Indology, 2003.. TA. Jagad¯ıs´a–tark¯ala˙nk¯ara–kr.tam . Tark¯amr.tam: Tark¯amr.ta–tara˙ngin.¯ı–sahitam, ed. V. N. Jha, 1st edition, Pune: University of Pune, 2009.. TB. Tarkabh¯as.a¯ : “Tarkarahasyad¯ıpik¯a” Hind¯ıvy¯akhy¯avibh¯us.it¯a, ed. Vi´sve´svara Siddh¯anta´siroman.i, Kashi Sanskrit Series, no. 155, Benares: Chowkhamba Sanskrit Series Office, 1953.. TK. The Tarkakaumudi: being an introduction to the principles of the Vaisheshika and the Nay¯aya philosophies by Laugakshi Bhaskara, ed. Manilal Nabhubhai Dvivedi, Bombay Sanskrit Series, No. 32, Bombay : Government Central Book Depot., 1886.. TR. Varadar¯aja’s T¯arkikaraks.a¯ s¯arasa˙ngraha: with the commentary Vivr.ti of Hariharad¯ıks.ita, ed. Yatir¯aja Sampatakum¯ara, Tirupati : Haripriya Publications, 2004.. TS. ˙ bhat.t.a: with the Author’s Own D¯ıpik¯a, and GovarTarka-samgraha ˙ of Annam dhana’s Ny¯aya-Bodhin¯ı, ed. Yashwant Vasudev Athalye, trans. Mahadev Rajaram Bodas, Bombay Sanskrit and Prakrit Series, no. 55, Poona: Bhandarkar Oriental Research Institute, 1897 (revised and enlarged 2nd ed., 1918).. VS. See VSC.. VSC. ´ ı Vai´ses.ikas¯utra of Kan.a¯ da : with the Commentary of Candr¯ananda, ed. Muni Sr¯ Jambuvijayaji, Baroda: Oriental Institute, 1961. ´ Vyomavat¯ı of Vyoma´siv¯ac¯arya, ed. Gaurinath Sastri, M. M. Sivakum¯ ara´sa¯ stri. Vy. Grantham¯al¯a, vol. 6, Varanasi: Sampurnanand Sanskrit University, 1983-84. (参考文献). Cardona, George [1991] A Path Still Taken: Some Early Indian Arguments Concerning Time,. Journal of the American Oriental Society 111/3, pp. 445–464. Halbfass, Wilhelm [1992] “The Vai´ses.ika Concept of Time,” in On Being and What There Is,. – 63 –.

(16) 渡邉 眞儀. Classical Vai´se´sika and the History of Indian Ontology, Albany: State University of New York Press, pp. 205–228. Hiriyanna, Mysore [1957] “An Indian View of Present Time” in Indian Philosophical Studies I,. Mysore : Kavyalaya Publishers, pp. 121–126. Hirano, Katsunori [2012] Ny¯aya-Vai´ses.ika Philosophy and Text Science, Delhi : Motilal Banarsi-. dass Publishers Private Limited. Jh¯a, Gang¯anatha [1903-15]The Pad¯arthadharmasa˙ngraha of Pra´sastap¯ada with the Ny¯ayakandal¯ı. ´ ıdhara, The Pandit 25–37. of Sr¯ Lysenko, Victoria ¯ as´a and Di´s from the Perspective of In[1997] “The Vai´ses.ika Notions of Ak¯ dian Ideas of Space,” in Beyond Orientalism: The Work of Wilhelm Halbfass and Its Impact on Indian and Cross Cultural Studies, ed. Eli Flanco and Karin Preisendanz, Poznan Studies in the Philosophy of the Sciences and the Humanities, no. 59, Amsterdam: Rodopi, pp. 417– 447. Tachikawa, Musashi [1981] The Structure of the World In Udayana’s Realism, Studies of Classical. India, vol. 4, Dordrecht: Reidel Publishing Company. 金倉 圓照 [1971]『 中村 元. 自然哲学』,平樂寺書店,京都.. [1977–78] 「. 学派 原典(Vai´ses.ikas¯utra. Pad¯arthadharmasam . graha)」,. 『三康文化研究所年報』10–11. [1996]『二. 思想』,中村元選集,第 25 巻,春秋. 社,東京. 本田 恵. [1990]『. 哲学体系』,国書刊行会,東京.. [2009a] 『光輝 連. 』,平樂寺書店,京都.. [2009b] 『虚空 如 』,平樂寺書店,京都. 三浦 宏文 [2002]「. 実在論学派 時空論 — Vai´ses.ika 学派. k¯ala, a¯ k¯as´a, di´s. 事. 物 存在性」, 『科学史研究』41, no. 222, pp. 88–97. [2006]「. 学派. paratva・aparatva. 」,『東洋学研. 究』43, no. 222, pp. 342–329. 宮元 啓一 [2008]『. 「多元論哲学」 読 ・. 〈Keywords〉 時間,. 』』,. ,Kiran.a¯ val¯ı,. 『 招待, 春秋社, 東京. ,Pad¯arthadharmasam . graha.  . – 64 –. ― 哲学. 東京大学大学院博士課程.

(17) The Concept of Past, Present and Future in the Vai´ses.ika System: with Special Reference to Udayana’s Discussion in the Kiran.a¯ val¯ı Watanabe, Masayoshi The Vai´seis.ika system is known for its static concept of time. In this system, time (k¯ala) is listed as one of the eternal and all-pervading substances like space (di´s) and ether (¯ak¯as´a). According to Wilhelm Halbfass, time is marginalized in the classical Vai´seis.ika system completed by Pra´sastap¯ada. It plays the limited role in causal processes; it is a mere coordinate that determines when things are produced or destroyed and when events occur. It is neither a supreme cosmic power nor a fundamental cause of changes. In some aspects, the Vai´seis.ika concept of time seems similar to the concept of “Absolute Time” in modern physics. But there are major differences between them. According to Pra´sastap¯ada, the realization of time’s existence depends on our ordinary notions which relate to time, like “quick/slow” or “simultaneous”. It is not an “absolute” substance, but a theoretical requirement for such temporal and relative notions. Although time does not take on much importance in the system, there have been some attempts to justify its theoretical significance in it. For example, the concept of the three times, i.e. past, present, and future, is ignored in Pra´sastap¯ada’s original system, but his successors tried to formalize them in the system. In this paper, I investigate the theory of the three times which was established by one of the Pra´sastap¯ada’s commentators, Udayana, and consider how significant it is in the later Vai´seis.ika system. Basically keeping the classical Vai´seis.ika system, he used unique analystic tools, existence (satt¯a)/non-existence (abh¯ava), and a bearer(dharmin)/an attribute(dharma), by which the three times are definitely ordered. He also adopted more or less grammatical explanation so that his theory might agree with actual uses of temporal expression. I conclude that his theory successfully integrated both the classical Vai´seis.ika concept of time and the discussions in other schools such as Ny¯aya or Grammarian school. Although his achievement was remarkable, his theory had little influence on later Vai´seis.ika scholars. They formally cited only a part of his elaborate theory, and ignored the implication that time has a more prominent and dynamic function than Pra´sastap¯ada’s theory. They preferred to maintain Pra´sastap¯ada’s static view of time rather than admit Udayana’s innovative theory.. – 121 –.

(18)

参照

関連したドキュメント

Unfortunately, the method fails if someone tries to use it for proving the left hand side of the Hermite–Hadamard- type inequality for a generalized 4-convex function since, by the

Moreover, to obtain the time-decay rate in L q norm of solutions in Theorem 1.1, we first find the Green’s matrix for the linear system using the Fourier transform and then obtain

Here we continue this line of research and study a quasistatic frictionless contact problem for an electro-viscoelastic material, in the framework of the MTCM, when the foundation

We present sufficient conditions for the existence of solutions to Neu- mann and periodic boundary-value problems for some class of quasilinear ordinary differential equations.. We

For further analysis of the effects of seasonality, three chaotic attractors as well as a Poincar´e section the Poincar´e section is a classical technique for analyzing dynamic

Then it follows immediately from a suitable version of “Hensel’s Lemma” [cf., e.g., the argument of [4], Lemma 2.1] that S may be obtained, as the notation suggests, as the m A

In order to be able to apply the Cartan–K¨ ahler theorem to prove existence of solutions in the real-analytic category, one needs a stronger result than Proposition 2.3; one needs

[Mag3] , Painlev´ e-type differential equations for the recurrence coefficients of semi- classical orthogonal polynomials, J. Zaslavsky , Asymptotic expansions of ratios of